Tiến trình viết kịch bản Ben-Hur_(phim_1959)

Tiểu thuyết của Lew Wallace dài khoảng 550 trang. Zimbalist đã thuê một số nhà viết kịch bản rút gọn câu chuyện và viết thành kịch bản. Theo Gore Vidal, trong mùa xuân năm 1958 đã có trên 12 kịch bản khác nhau được nhiều nhà văn viết ra.[16] Bản thân Vidal cũng được yêu cầu viết một kịch bản trong năm 1957, bị khước từ, và bị ngưng việc.[16] Karl Tunberg là một trong những nhà văn cuối cùng viết kịch bản này. Ban đầu Zimbalist đã chọn đạo diễn Sidney Franklin điều khiển việc quay phim.[13] Tunberg đã tham khảo ý kiến Franklin về kịch bản.[17] Tunberg cắt hết phần diễn biến trong tiểu thuyết sau khi chúa Giêsu đã bị đóng đinh vào thập giá, bỏ đi tiểu truyện trong đó Ben-Hur giả chết và lập ra quân đội Do Thái để lật đổ ách thống trị của La Mã, và thay đổi cách thức mà các phụ nữ bị phong hủi được chữa lành (thay vì họ được chữa lành trong khi chúa Giêsu vào thành Jerusalem cách vinh quang trong ngày Chúa nhật Lễ Lá, thì các phụ nữ này được lành bệnh sau khi tình cờ ngâm mình trong nước mưa nhuốm máu chúa Giêsu sau khi bị đóng đinh).[18] Phiên bản phim câm trước đây đã cho Esther xuất hiện sớm, thay vì giữa chừng như trong tiểu thuyết, và Tunberg cũng giữ nguyên như vậy trong bản thảo kịch bản.[19] Nhưng Zimbalist không hài lòng với kịch bản của Tunberg, và cảm thấy như vậy là chán ngắt[18] không thể "quay thành phim được".[20]

Nỗ lực viết kịch bản đã đổi hướng khi Franklin bị bệnh phải từ bỏ công việc.[13] Đầu năm 1957 Zimbalist mời William Wyler làm đạo diễn.[21] Ban đầu, Wyler từ chối; nhưng Zimbalist yêu cầu ông hãy đọc kịch bản. Wyler đã đọc, và cảm thấy kịch bản này "rất sơ đẳng, không tinh vi" chẳng khá hơn một tác phẩm chán phèo và không độc đáo,[22] thiếu đặc tính tốt, kết cấu kịch nghèo nàn và các nhân vật chính không hấp dẫn (chỉ là những "người hùng và nhân vật phản diện").[22] Tuy nhiên, Wyler tỏ ra quan tâm tới cảnh dàn dựng, nhất là cảnh đua xe chariot (không mô tả trong kịch bản). Zimbalist đã chỉ cho Wyler vài storyboard[23] sơ đẳng về cuộc đua xe chariot. Wyler, người từng là một trong 30 phụ tá đạo diễn ở phim Ben-Hur năm 1925,[24] bắt đầu tỏ ra quan tâm tới phim này. Zimbalist bảo Wyler: "Hãy quên cảnh đua xe chariot. Đó chỉ là một trò thứ yếu".[25] Zimbalist nói rằng thách thức thực sự là làm sao đem lại cho cuốn phim một sự "toàn vẹn, chiều sâu, sự gắn bó chặt chẽ"—mọi cái mà chỉ William Wyler mới có thể mang lại cho cuốn phim, và vì thế mà Wyler được nổi tiếng. Zimbalist cũng bảo Wyler rằng hãng MGM sẽ tiêu tới 10 triệu dollar cho cuốn phim, và Wyler (có ấn tượng với ngân khoản lớn này) đã đồng ý xem xét lại kịch bản lần thứ hai.[25] Càng nghĩ về câu chuyện, Wyler càng thấy có khả năng có thể thực hiện thành phim.[11] Theo một bài tường thuật đăng trên báo New York Times, Wyler đã từ chối cho tới khi ông chắc chắn là mình đã có một nhân vật chính xuất sắc. Hãng MGM cho Wyler khởi sự quay phim. Tháng 4 năm 1957, các phương tiện truyền thông chủ đạo tường thuật là Wyler đã xem xét các nam diễn viên đóng vai chính người Ý, trong đó có Cesare Danova.[26] Ngày 13.6.1957, hãng MGM vẫn chưa xác nhận là Wyler đã chính thức đảm nhiệm việc đạo diễn.[27] Tuy nhiên, hãng phim nói là việc sản xuất sẽ bắt đầu trong tháng 3 năm 1958.[27] Wyler đồng ý làm phim này trong tháng 9 năm 1957,[25] mặc dù cho tới ngày 3.1.1958 hãng MGM chưa chính thức thuê đạo diễn.[28] Dù vẫn còn thiếu một nam diễn viên chính, Wyler đã nhận công việc vì nhiều nguyên nhân: Ông được hứa khoản tiền lương căn bản 350.000 dollar cũng như 8% tổng thu nhập bán vé (hoặc 3% lợi nhuận, nếu cái nào lớn hơn),[29] và ông lại muốn làm việc ở Roma (nơi ông đã quay cuốn Roman Holiday).[11][13] Lương căn bản của ông ở thời điểm đó là khoản lương cao nhất từ trước tới nay cho một đạo diễn của một phim.[11] Nhưng lý do cạnh tranh nghề nghiệp cũng đóng một vai trò. Wyler sau đó thừa nhận rằng ông muốn làm một "sử thi Kinh Thánh của một người tư duy"[30] Trong những năm sau đó, William Wyler đùa rằng phải dùng một người Do Thái để làm một bộ phim hay về Chúa Kitô.[31]

Wyler, cũng như Zimbalist, không hài lòng về kịch bản. Ông cảm thấy bản thảo của Tunberg quá nghiêng về đạo đức với những ngụ ý chính trị phương Tây.[32] Zimbalist đã đưa thêm nhà soạn kịch S. N. Behrman rồi nhà soạn kịch Maxwell Anderson vào viết kịch bản.[13] Behrman đã làm việc khoảng 1 tháng, nhưng không biết rõ ông đã đóng góp bao nhiêu vào phiên bản cuối cùng của kịch bản.[20] Cả bài tường thuật đương thời trên tạp chí Films and Filmmaking của Anh cũng như Fred Kaplan - người viết viểu sử Vidal - đều cho rằng Anderson đã bị bệnh không thể tham gia viết kịch bản.[17][20] Nhưng tờ báo New York Times tường thuật trong tháng 6 năm 1957 là Anderson có tham gia viết kịch bản,[27] mặc dù năm 1959 có tin rằng Anderson bị bệnh nặng không thể viết được.[33] Vào mùa xuân 1958 Gore Vidal nói rằng kịch bản phần lớn do Anderson và Behrman viết và gần như toàn bộ phần đối thoại là của Anderson với "văn phong rất thi vị"[16]

Tạp chí Films and Filmmaking cho biết là thi sĩ kiêm nhà soạn kịch người Anh Christopher Fry được thuê thêm để viết kịch bản tiếp theo, đã khéo tạo ra vài cảnh quan trọng, rồi để lại cho Vidal kết thúc kịch bản.[17] Tuy nhiên, phần lớn các nguồn (cả của chính Vidal) nói rằng Vidal kế tục Anderson, và rằng Fry chưa tham gia viết cho tới khi Vidal sắp sửa thôi viết. Fred Kaplan - người viết tiểu sử Vidal – nói rằng Fry được thuê đồng thời với Vidal, và rằng Zimbalist biết là Vidal sẽ chỉ tham gia viết kịch bản trong một thời gian ngắn trước khi trở về thành phố New York. Zimbalist hy vọng rằng Fry sẽ bắt đầu làm việc vào phần kết kịch bản và 2 nhà văn sẽ "mau chóng gặp nhau giữa đường".[34] Vidal được ghi như nhà viết kịch bản vì Zimbalist thích ông ta và rất tin cậy ở tài khéo léo của ông. Vidal nói công việc chuẩn bị cho sản xuất phim này đã được tiến hành ở Ý, khi ông bay tới Rome vào đầu tháng 3 năm 1958 để gặp William Wyler.[16][35] Vidal cho biết là Wyler chưa đọc kịch bản, và rằng khi ông ta đã đọc (theo yêu cầu của Vidal) trên chuyến bay từ Hoa Kỳ sang Ý, thì ông ta không hài lòng với phần đối thoại kiểu hiện đại.[16][36] Vidal đã đồng ý sửa chữa kịch bản trong 3 tháng để không bị đình chỉ và hoàn thành hợp đồng của mình với hãng MGM,[13][16] mặc dù Zimbalist thúc giục ông ở lại làm việc cho tới khi sản xuất xong.[34] Vidal tìm kiếm một quyển sách viết về hoàng đế La Mã Julian ở thế kỷ thứ 4, và hiểu được rất nhiều điều về La Mã cổ xưa. Tuy nhiên, Wyler, hầu như không biết gì về thời kỳ đó, và dành hầu hết tháng 3 để chiếu gần như tất cả các bộ phim của Hollywood về La Mã cổ đại được gửi tới Ý cho ông ta.[34]

Cách làm việc của Vidal là để kết thúc một cảnh và xem xét lại cảnh đó với Zimablist. Một khi Vidal và Zimbalist đã nhất trí thì cảnh đó sẽ được trao cho Wyler.[34] Vidal nói ông giữ kết cấu kịch bản của Tunberg/Behrman/Anderson, nhưng viết lại gần như toàn bộ phần đối thoại.[37] Vidal thừa nhận với William Morris trong tháng 3 năm 1959 rằng Fry đã viết lại hầu như 1/3 phần đối thoại mà Vidal đã thêm vào nửa đầu của kịch bản. Tuy nhiên, Vidal có làm một thay đổi cấu trúc. Kịch bản của Tunberg có một cảnh Ben-Hur đoàn tụ với Messala, và Vidal đã chia cảnh này thành 2, lúc đầu họ gặp lại nhau ở lâu đài Antonia rồi sau đó họ tranh luận ở nhà của Ben-Hur. Vidal cũng thêm vào vài chi tiết nhỏ như Ben-Hur mua một cái trâm cài tóc cho Tirzah và một con ngựa cho Messala.[37] Vidal cho biết rằng ông đã sửa chữa nửa đầu tiên của kịch bản (tất cả mọi thứ cho tới cảnh cuộc đua xe chariot), và viết 10 phiên bản của cảnh Judah Ben-Hur đối mặt với Messala để xin trả tự do của gia đình mình.[31][38]

Nhà văn viết kịch bản cuối cùng là Christopher Fry. Heston cho biết Fry là người đầu tiên được Wyler chọn để viết kịch bản, nhưng Zimbalist đã ép ông dùng Vidal.[31] Dù Fry có viết kịch bản trước Vidal hay không, thì các nguồn tin đều đồng ý là Fry đã tới Roma trong đầu tháng 5 năm 1958 và làm việc 6 ngày mỗi tuần tại nơi quay phim, viết đi viết lại những câu thoại cũng như toàn bộ các cảnh cho tới khi cuốn phim kết thúc.[39] Đặc biệt, Fry đã làm cho phần thoại tăng thêm vẻ hình thức và cổ xưa hơn một chút, mà không có nét khoa trương theo kiểu trung cổ.[39] Ví dụ câu "How was your dinner?" (Bữa ăn của anh thế nào?) trở thành "Was the food not to your liking? (Thức ăn không hợp với khẩu vị của anh sao?)"[39] Đầu tháng 6, Fry (làm việc ngược lại từ phần chót trở lại phần đầu) đã hoàn tất các cảnh cuối cùng của phim.[40] Tuy nhiên nhà viết lịch sử điện ảnh Daniel Eagan cho biết là vì thời gian không còn nhiều nên Wyler đã ngưng tìm kiếm các cải tiến kịch bản để kịp hoàn tất cuốn phim.[13]

Wyler nói rằng ông ta đã tìm cách ghi Tunberg và Fry là đồng tác giả kịch bản. Lúc đầu Tunberg đồng ý, nhưng sau đó đã đổi ý, khi Nghiệp đoàn nhà văn viết kịch bản Hoa Kỳ muốn điều tra vụ việc theo thông lệ.[41] Tuy nhiên theo Gore Vidal và nhà viết sử điện ảnh Gary Giddins, thì Wyler đã tìm cách chỉ ghi tên Fry là nhà viết kịch bản.[41][42]

Vụ tranh cãi về việc ai sẽ được ghi là người viết kịch bản đã nhanh chóng trở thành một vụ công khai. Theo báo New York Times, Vidal đã nghi ngờ quyết định ban đầu của Nghiệp đoàn nhà văn viết kịch bản về vấn đề ai được ghi là nhà viết kịch bản phim này.[33] Nghiệp đoàn nhà văn viết kịch bản phân xử việc ghi tên người viết kịch bản theo hệ thống ghi tên của Nghiệp đoàn, và đã nhất trí ghi tên người viết kịch bản duy nhất cho Tunberg (người mà – do sự trùng hợp ngẫu nhiên – là cựu chủ tịch Nghiệp đoàn này).[33][41][43] Cả đạo diễn William Wyler lẫn Sol C. Siegel, giám đốc sản xuất của hãng MGM, đều kháng nghị quyết định của Nghiệp đoàn.[33] Tunberg đồng ý chia sẻ tên người viết kịch bản với người khác, nhưng Nghiệp đoàn khước từ thay đổi quyết định của mình.[33] Wyler công khai vận động để Nghiệp đoàn đảo ngược quyết định của mình, cảm thấy rằng chính sách nội bộ đã khiến cho Nghiệp đoàn ghi một mình Tunberg là người viết kịch bản. Để trả đũa, Nghiệp đoàn đã quảng cáo trên các tờ báo thương mại buộc tội Wyler tìm cách làm suy yếu tính công minh và hệ thống phân xử việc ghi tên người viết kịch bản. Khi phim Ben-Hur được đề cử tranh giải Oscar trong nhiều thể loại, ngoại trừ thể loại kịch bản, thì Nghiệp đoàn đã cáo buộc Wyler tội gây trở ngại trong việc nêu tên Tunberg. Sau đó, khi Charlton Heston nhận giải Oscar cho nam diễn viên chính xuất sắc nhất, thì anh đã cảm ơn Christopher Fry trong lời phát biểu nhận giải. Nghiệp đoàn nhà văn viết kịch bản đã gửi một lá thư cho Heston cáo buộc anh ta đã cố ý đặt thành vấn đề nghi ngờ danh tiếng của Nghiệp đoàn và của Tunberg.[41] Kịch bản cuối cùng dài 230 trang.

Tài liệu tham khảo

WikiPedia: Ben-Hur_(phim_1959) http://www.brightlightsfilm.com/52/benhur.php http://books.google.com/books?id=RVUEAAAAMBAJ&lpg=... http://books.google.com/books?id=TggEAAAAMBAJ&lpg=... http://books.google.com/books?id=Wz8EAAAAMBAJ&lpg=... http://books.google.com/books?id=blIEAAAAMBAJ&lpg=... http://www.bafta.org/awards/film/nominations/?year... http://www.filmsite.org/oscars2.html http://www.goldenglobes.org/browse/film/23698 http://www.oscars.org/awards/academyawards/legacy/... https://www.imdb.com/title/tt0052618/